توسعه ی صادرات فولاد در دوران تحریم

تحریم های آمریکا علیه ایران بخش وسیعی از صنایع و اقتصاد کشور را در بر میگیرد.
صنعت فولاد نیز از این تحریم مستثنی نیست. این تحریم شامل دو بخش تولید محصولات فولادی و صادرات آن است. بین این دو بخش رابطه ی نزدیکی وجود دارد.

تحریم های آمریکا علیه ایران بخش وسیعی از صنایع و اقتصاد کشور را در بر میگیرد.
صنعت فولاد نیز از این تحریم مستثنی نیست. این تحریم شامل دو بخش تولید محصولات فولادی و صادرات آن است. بین این دو بخش رابطه ی نزدیکی وجود دارد. رفع مشکلات یکی باعث رونق بخش دیگر می شود و بالعکس.
با شدت یافتن تحریم ها، حضور بسیاری از شرکت های خارجی که با ایران مشارکت داشتند کمرنگ شد و این موضوع صنعت فولاد را با چالش های زیادی مواجه کرد.
یکی از مهم ترین مشکلات و چالش های صنعت فولاد، تامین مواد اولیه محصولات فولادی از جمله "سنگ آهن" است.
مهم ترین راه برون رفت از این شرایط، گسترش اکتشافات است. با توجه به اینکه ایران تنها سهم اندکی از تولید فولاد دنیا را در دست دارد، بنابراین تحریم صنعت فولاد ایران مشکل چندانی در سطح جهانی ایجاد نمی کند. اما فعالان این عرصه باید با برنامه ها و تصمیمات اصولی و نیاز بازار داخلی و خارجی جهت توسعه ی صنعت گام های اساسی بردارند.
افزودن بر این کشور چین به عنوان بزرگ ترین صادر کننده ی فولاد جهان محسوب می شود. اما در سالهای اخیر به دلیل کنترل آلودگی های زیست محیطی از میزان تولید و صادرات خود کاسته است. در مقابل صنعت ساخت و ساز، مسکن و تولیدات خودرو خود را افزایش داده است و به تبع آن مصرف فولاد آنها رشد قابل توجهی داشته است در نتیجه فرصت مناسبی است که بتوان در این زمینه با افزایش تولید، علاوه بر مصرف داخلی ، به صادرات این محصول نیز رونق داد. 

مشکلات صادرات فولاد در سال 98

اگر به بُعد صادراتی فولاد پرداخته نشود، تعادل بازار در زمینه ی عرضه و تقاضا به هم می خورد و مشکلات جدی برای تولیدکنندگان در بازار داخلی پیش می آید. در حقیقت عدم توجه به رشد صادرات و عدم تعادل بین عرضه و تقاضا با توجه به مازاد تولید برای صادرات باعث می گردد که واحد های تولید فولاد از ظرفیت کامل تولید خود استفاده نکنند و در نهایت منجر به تعطیلی واحد تولیدی می شود.
در زمینه ی رشد و توسعه صادرات، موقعیت جغرافیایی و محل قرارگیری کارخانجات تولید فولاد بسیار اهمیت دارد. به عنوان نمونه کارخانه هاییی که در مرکز کشور قرار دارند مانند کارخانه فولاد مبارکه و ذوب آهن اصفهان، با توجه به شرایط جوی و نیاز به آب، علاوه بر افزایش هزینه ها، مشکلات زیست محیطی را نیز افزایش می دهند.
بنابراین با علم به این موضوع، بهتر است کارخانه های مذکور صرفا به تامین بازار داخلی اکتفا کنند و کارخانجات جنوب کشور به امر صادرات و رونق بازار جهانی بپردازند.
از سوی دیگر به دلیل تحریم، ایران نمی تواند مستقیما محصولات تولیدی خود را به کشورهای دیگر صادر کند. از این رو باسینی از طریق کشور ثالث، محصولات خود را به مقاصد مورد نظر ارسال نماید. در نتیجه با توجه به هزینه های ایجاد شده بواسطه ی تحریم، اتلاف وقت و آسیب های احتمالی بر کالا، رقابت این نوع محصولات در بازارهای مقصد کم خواهد شد. 
همچنین از آنجا که تعداد محدودی از بانک ها حاضر به همکاری با ایران هستند لذا صادرکنندگان دو راه بیشتر پیش رو ندارند یا اینکه باید محصولات خود را به صورت پول نقد ارائه دهند که در نهایت سود کمتری خواهد داشت یا برای نقل و انتقال پول باسینی از شرکت های ترانستی کمک بگیرند که ریسک بزرگی است و صادرکنندگان هزینه های زیادی را متحمل می شوند.
با توجه به روند نزولی قیمت ها در بازار جهانی فولاد، ایران برای بقا و دوام در بازار جهانی باید با برنامه ریزی منسجم قیمت محصولات فولادی را کاهش دهد و این مهم جز با کاهش هزینه های سیستم حمل و نقل جهت واردات محصولات اولیه ی تولید امکان پذیر نیست.
در شرایط کنونی، بخشی قابل توجهی از هزینه هایی که بر قیمت فولاد تاثیر گذار است، مربوط به هزینه های حمل و نقل است، بنابراین کاهش و کنترل هزینه های می تواند در رونق و توسعه صادرات فولاد ایران موثر واقع شود.
در مجموع با توجه به نکات مذکور، آنچه که باید مدنظر قرار گیرد، موقعیت جغرافیایی کارخانجات تولیدی است. قرار گرفتن این کارخانه ها در مناطق  جنوبی و نزدیک بنادر صادراتی، باعث کاهش هزینه های حمل و نقل و هزینه های آبرسانی به این واحد ها می شود و در نهایت منجر به کاهش قیمت تمام شده ی محصولات فولادی و رشد و توسعه ی صادرات فولاد می شود. 
یکی دیگر از عواملی که بر بازار فولاد تاثیر مستقیم دارد، موضوع سیاست های ارزی است سیاست ها و برنامه های دولت از قبیل سامانه های ارزی، محدودیتهای صادراتی و ... تجارت را برای فعالان اقتصادی سخت می کند، بنابراین یکی از مواردی که با وجود تحریم ها می تواند به رشد و گسترش صنعت فولاد کمک کند، همراهی و مشارکت مسئولان دولتی با فعالان اقتصادی کشور و تغییر رویه دولت در صادرات است. به عنوان نمونه راه اندازی سامانه های ارائه ارز مانند سامانه نیما، بواسطه ی ثبت سفارش و مدارک، خطر افشای اطلاعات خریداران و فروشندگانی را دارد که در شرایط تحریم هم به گونه ای مشغول فعالیت هستند، همچنین ریسک در تحریم قرار گرفتن مستقیم برخی افراد و شرکت ها را نیز به دنبال خواهد داشت. در این راستا دولت می تواند با حذف سامانه های ارزی و یکسان سازی بهای ارز و به روز کردن قیمت پایه کمک قابل توجهی نسبت به فعالان اقتصادی داشته باشد.
با در نظر داشتن موضوع تحریم ها، گسترش اکتشافات، توسعه ی واحد های فولادسازی در موقعیت جغرافیایی مناسب (در کنار آبراهه ها و مناطق جنوبی کشور) و کاهش سیاست های کنترلی دولت و ارائه برنامه های در جهت حمایت از واحد های تولیدی و فعالان اقتصادی می تواند شرایط لازم جهت رونق ورشد صادرات آهن و فولاد کشور را فراهم نماید.